Najwyższa Izba Kontroli negatywnie ocenia realizację przez zarząd Poczty Polskiej wybranych inwestycji w latach 2020–2023, w tym zakup automatów paczkowych. Izba przygotowała zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa niedopełnienie ciążącego obowiązku i wyrządzenia znacznej szkody majątkowej Spółce oraz pismo sygnalne do Centralnego Biura Antykorupcyjnego.
Kontrolerzy podkreślają w raporcie, że inwestycje spółki były zasadne, ponieważ wzrostowoi rynku e-commerce towarzyszy zmiana struktury i profilu usług oraz sposobu ich świadczenia przez operatorów pocztowych. – W tej sytuacji kluczowe znaczenie mają inwestycje w nowe technologie i dostosowanie usługodawców do nowych warunków rynkowych – informuje NIK.
– Poczta Polska może być zmuszona do inwestycji w nowych obszarach usług, żeby utrzymać konkurencyjność i zwiększyć przychody. Szczególnie w obszarze przesyłek KEP (przesyłek kurierskich, ekspresowych, paczkowych) i rozwoju sieci automatów paczkowych Poczta Polska pozostaje daleko w tyle za swoją konkurencją, posiadając na koniec III kwartału 2023 r. zaledwie 200 szt. maszyn paczkowych, podczas gdy lider rynku obsługiwał ponad 21 tys. takich urządzeń. Projekt zakupu automatów paczkowych realizowany z wielomiesięcznymi opóźnieniami nie zapewnił PP wykorzystania potencjału szybko rozwijającego się rynku KEP w Polsce – twierdzą kontrolerzy.
Nieprawidłowości na kwotę 113 mln zł
Kontrola sposobu realizacji przez Pocztę Polską działalności inwestycyjnej objęła strategiczne i kluczowe inwestycje m.in.: zakup 2000 szt. automatów paczkowych, budowę nowej strony internetowej Poczty Polskiej S.A., wytworzenie systemu TMS (system wspomagający zarządzanie procesami transportowymi, logistycznymi oraz dystrybucyjnymi), rozbudowę dwóch węzłów ekspedycyjno-rozdzielczych oraz zakup maszyn do sortowania przesyłek. Łączna ich wartość przekraczała 500 mln zł, a stwierdzone w toku kontroli nieprawidłowości przekroczyły 113 mln zł.
Niegospodarności polegały na niewykorzystywaniu przez zarząd Poczty Polskiej przysługujących mu uprawnień zawartych w umowach z wykonawcami m.in. w zakresie nakładania kar umownych (w projekcie wytworzenia systemu TMS oraz projekcie automatów paczkowych).
– Zarząd dopuścił do powstania wielomiesięcznych opóźnień w realizacji projektów narażając spółkę na nadmiarowe koszty realizacji umów i dopuścił do utraty potencjalnych przychodów. W szczególności, w projekcie uruchomienia do końca 2022 r. dwóch tys. automatów paczkowych popełniono wiele błędów skutkujących m.in. opóźnieniami, powstaniem nieuzasadnionych kosztów, utratą prawa do naliczenia kar umownych oraz nieosiągnięciem zakładanych korzyści. Nieprawidłowości miały miejsce już na etapie postępowania przetargowego – czytamy w raporcie.
NIK: niewiarygodni wykonawcy
NIK wskazuje przy tym, że Poczta Polska powierzyła realizację zadania konsorcjum dwóch podmiotów, którego lider miał siedzibę w budynku wielorodzinnym i którego kapitał zakładowy wynosił ok. 6 tys. zł.
– Pierwotny termin dostawy i instalacji 2000 automatów wskazany w umowie został przesunięty z lutego 2023 r. na koniec 2024 r. Według stanu na 30 czerwca 2023 r., zainstalowano zaledwie 243 maszyny, lecz bez funkcji użytkowych dla klientów. Zarząd, posiadając wiedzę o istotnych naruszeniach umowy przez wykonawcę, podjął decyzję o kontynuowaniu współpracy, a udokumentowane działania dyscyplinujące wykonawcę ograniczył do wezwania wykonawcy do zaniechania naruszeń umowy – twierdzi Izba.
Nieprawidłowości w zakresie nienaliczania kar umownych zostały stwierdzone również w przypadku umowy na wytworzenie systemu TMS. Według stanu na 11 września 2023 r. zadanie było zrealizowane w połowie, mimo że w umowie określono termin dostarczenia stabilnej wersji produktu na październik 2023 r. Pomimo rocznego opóźnienia, zarząd Poczty Polskiej nie zdecydował się na naliczenie wykonawcy kar umownych z tego tytułu. NIK obliczyła, że spółka mogła nałożyć kary w wysokości 2,4 mln zł, zamiast tego zapłaciła wykonawcy zaliczkę w wysokości 7,8 mln zł, choć nie zostały spełnione warunki wypłaty zaliczki określone w umowie.
Strona WWW z poślizgiem
– Natomiast projekt dotyczący nowej strony internetowej Poczty Polskiej był nierealny już na starcie. Wykonanie projektu zaplanowano na trzy etapy: etap I miał zostać ukończony w 2022 r. a pozostałe dwa – w 2023 r. Pierwotne założenia okazały się niemożliwe do spełnienia już przed upływem trzech miesięcy od podpisania umowy. Spółka podjęła decyzję o odstąpieniu od częściowego wdrożenia strony internetowej w 2022 r., jednocześnie prowadząc negocjacje z wykonawcą w sprawie nowych terminów realizacji umowy. Negocjacje trwały prawie osiem miesięcy. W ich wyniku ustalono, że strona internetowa zostanie oddana w październiku 2023 r., z prawie rocznym opóźnieniem w stosunku do pierwotnego harmonogramu.
Najwyższa Izba Kontroli skierowała wniosek Ministra Aktywów Państwowych o: zapewnienie skutecznego nadzoru właścicielskiego nad Pocztą Polską i wykorzystanie dostępnych narzędzi nadzorczych zapewniających skuteczną realizację celów strategicznych spółki.
W związku z ustaleniami kontroli, NIK przygotowała zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa niedopełnienie ciążącego obowiązku i wyrządzenia znacznej szkody majątkowej Spółce (art. 296 § 1 w związku z § 3 KK) oraz pismo sygnalne do Centralnego Biura Antykorupcyjnego.
