W styczniu 2019 r. państwa UE przyjęły TSI Hałas (Techniczna Specyfikacja Interoperacyjności w zakresie hałasu), aby dążyć do zmniejszenie hałasu emitowanego przez przejeżdżające pociągi. Po wprowadzeniu nowych regulacji określone typy wagonów muszą mieć wymienione wstawki hamulcowe z żeliwnych na kompozytowe. Termin – najpóźniej do 2036 r. W niektórych krajach przyjęto krótsze terminy wymiany hamulców na ciche: w Niemczech już od grudnia tego roku przewoźnicy posiadający hałaśliwy tabor mieli płacić kary.
Pod koniec listopada niemiecki rząd zawiadomił, że rezygnuje na rok z pobierania od przewoźników kar za wykorzystywanie zbyt głośnych wagonów towarowych z żeliwnym klockami hamulcowymi. Kary miały obowiązywać od 13 grudnia 2020 roku. Nasz narodowy przewoźnik towarowy, PKP Cargo dość szybko poinformował, że decyzja niemieckiego rządu nie będzie miała w praktyce wpływu na działalność operacyjną spółki.
Zapewniono, że PKP Cargo było już przygotowane do przestrzegania tego zakazu. Program wymiany wkładek hamulcowych jest na ukończeniu i spółka dysponuje odpowiednim „cichym” taborem do obsługi połączeń przez tereny zachodnich sąsiadów. We wrześniu 2020 r. PKP Cargo podawało, że eksploatuje 1500 wagonów wyposażonych w kompozytowe wstawki. Nie ujawniono jednak, w ilu z kilku tysięcy wagonów do ruchu międzynarodowego muszą być wstawione nowe klocki kompozytowe. Jak wyjaśniał rzecznik spółki, liczba ta się zmienia codziennie. Ponadto wymiana jest dofinansowywana z funduszy unijnych, więc PKP Cargo chce najpierw uzyskać rozliczenie kolejnej transzy, aby upublicznić konkretną liczbę. Dodano jednak, że niewiele brakuje do zakończenia programu.
Mniej niż 5 proc. taboru ma wstawki
Jak nas poinformował Urząd Transportu Kolejowego, w 2019 roku przewoźnicy w Polsce mieli 4533 pojazdy wyposażone w kompozytowe wstawki hamulcowe. W tej liczbie był następujący tabor: 80 lokomotyw elektrycznych, 69 lokomotyw spalinowych, 38 pozostałych pojazdów trakcyjnych oraz 4346 różnego typu wagonów.
Wśród zmodernizowanych wagonów największą grupę stanowiło 2346 wagonów węglarek budowy normalnej. Drugie miejsce zajęło 1156 wagonów cystern, zaś trzecie 277 wagonów węglarek budowy specjalnej. Kompozytowe wkładki ma 5,3 proc. lokomotyw elektrycznych i 3,22 proc. spalinowych. Wśród wagonów cystern grupa zmodernizowanych stanowi niemal 16 proc. całego taboru. Spośród węglarek normalnych zmodernizowano 5 proc. zaś wśród węglarek specjalnej budowy niecałe 1,9 proc. tego rodzaju taboru. Ogółem udział procentowy kompozytowych wstawek hamulcowych w wyposażeniu wszystkich pojazdów w 2019 r. wyniósł 4,77 proc.
Unijny pociąg do ciszy
Zasady specyfikacji TSI Hałas (Techniczna Specyfikacja Interoperacyjności w zakresie hałasu) państwa członkowskie UE przyjęły w styczniu 2019 r. Celem wprowadzonych regulacji jest zmniejszenie hałasu emitowanego przez przejeżdżające pociągi. Dla mieszkańców części państw UE (Holandia, Niemcy, Szwajcaria) hałas generowany przez intensywny ruch kolejowy przebiegający nierzadko bardzo blisko budynków mieszkalnych stanowił bowiem istotny problem. Za główne źródło problemu hałasu uznawany jest ruch pociągów towarowych. Skutkiem wprowadzenie TSI Hałas, określone typy wagonów muszą mieć wymienione wstawki hamulcowe z żeliwnych na kompozytowe do 2036 r. Nowe przepisy, związane z IV pakietem kolejowym, weszły w życie 16 czerwca 2019 r.
Polska wynegocjowała tzw. szczególny przypadek, umożliwiający nam dalszą eksploatację wagonów z kołami obręczowanymi i żeliwnymi wstawkami hamulcowymi. Stanowią one znaczną część z około 83,5 tys. polskich wagonów towarowych (dane ERA za 2017 r.). W Polsce będą one mogły być wykorzystywane w ruchu krajowym niezależnie od statusu linii do końca 2036 r. Do końca 2026 r. będą mogły także bez ograniczeń wjeżdżać do Czech i Słowacji. Wagony z kołami obręczowanymi (ok. 61 tys. szt.) przed wymianą klocków na kompozytowe wymagają wymiany kół na monoblokowe. Według ERA, w 2017 r. w Polsce było zaledwie 1500 całkiem nowych wagonów z cichymi klockami, 2250 zmodernizowanych wagonów oraz 18 300 takich, które wcale nie mogą być “wyciszone”.
Którędy pojadą ciche składy?
Przed rokiem Agencja Kolejowa Unii Europejskiej (ERA) opublikowała wykazy oraz mapy cichych sekcji tras kolejowych. Po zmianie TSI Hałas wagony towarowe jadące przez tzw. ciche sekcje nie będą mogły mieć żeliwnych wstawek hamulcowych. W Polsce takich „cichych tras” wyznaczono osiem. „Ciche sekcje” mają co najmniej 20-km odcinki tras, na których średnia liczba codziennie obsługiwanych pociągów towarowych w godzinach nocnych w 2018 r. była większa niż 12. Od 8 grudnia 2024 r. wagony towarowe eksploatowane na cichych sekcjach spełniać muszą wymagania TSI w zakresie hałasu. Na podstawie danych za 2016 r. zidentyfikowano następujące „ciche sekcje” w Polsce: linia nr 131 (tzw. „węglówka”) linia 139 Katowice – Czechowice Dziedzice ciąg Katowice – Oświęcim – Zebrzydowice oraz ciąg Opole – K. Koźle – Rybnik – Pawłowice Górnicze, linia 133 Katowice – Kraków, linia nr 3 na odc. Kutno-Barłogi, Poznań – Zbąszyń oraz linia nr 272 (Poznań – Śląsk) z połączeniem po liniach 143 i 281 do Wrocławia. Wykaz cichych sekcji przekazały również takie kraje jak Austria, Holandia, Czechy i Słowacja.
Co zmniejsza hałas pociągów?
Według raportu Instytutu Kolejnictwa z października 2019 roku, wagony wyposażone w żeliwne wstawki hamulcowe podczas przejazdu są głośniejsze o 7 do 10 dB. Zwiększenie natężenia dźwięku o 10 dB daje zaś odczucie dziesięciokrotnie większego hałasu. Najwięcej hałasu podczas przejazdu pociągów generuje kontakt koła z szyną. Głośność zależy w głównej mierze od stanu powierzchni tocznej czyli chropowatość koła i chropowatości oraz nierówności szyn. Klocki kompozytowe zmniejszają chropowatość kół zaś chropowatość szyn obniża szlifowanie. Stwierdzono też, że osłony na koła redukują hałas nawet o 9 dB.
